Susila Budhi Dharma

Vũ Huy Minh Châu dịch 1972

13- Dandanggula

1. Những người tương ứng với loại đất này không làm được gì có giá trị thật sự, nhưng trong số người này có lẽ cũng có người có thể tiến lên được và kiếm được điều kiện sinh sống tốt đẹp hơn.
2. Tuy nhiên mặc dầu họ được chỉ dẫn rõ ràng về những điều tốt và ích lợi cho họ, nhưng thường thường họ cũng chưa có khả năng để do đó khai triển được một điều gì có giá trị.
3. Về điểm này họ không khác gì mấy tính chất của loại đất này đã nói trên. Tất cả những gì có thể nẩy nở ở họ chẳng qua chỉ là một chút khôn khéo nào đó không phù hợp với tình trạng tạo vật cao quý của họ.
4. Hơn nữa họ gần như hoàn toàn tràn đầy sức mạnh của những dục vọng mãnh liệt là sức mạnh của tính liều lĩnh và hung bạo. Trong tình trạng ấy một mặt mọi cách ăn ở của họ chỉ còn có chút ít kiên nhẫn và cảm-thụ, mặt khác họ không ngần ngại trong việc hành động có hại cho người khác.
5. Trên đây đã trình bày các tính chất của thân thể con người có thể so sánh với tính chất của các loại đất. Sự cố gắng của người ta để cải thiện tình trạng nội ngã cũng có điều tương tự với việc canh tác và dẫn nước vào ruộng đất.
6. Việc nghiên cứu so sánh trên đây đã xong, ta xét đến vấn đề sức mạnh con người của người này có thể ảnh hưởng vào người khác cũng đã có sức mạnh con người một cách như thế nào.
7. Để hiểu rõ một người có thể ảnh hưởng vào người khác như thế nào thì trước đây đã có giảng giải là nhân loại có hai phái khác giống bổ túc cho nhau và có những bộ phận trong người để chung sức duy trì nhân loại. Một phái có tính chất nam, một phái có tính chất nữ.
8. Khi hai phái nam nữ giao hợp thì luôn luôn có ảnh hưởng lẫn nhau, thành ra nếu khi ấy người ta thực sự cảm thấy hoặc thụ nhận ảnh hưởng này, thì sẽ thấy rõ ràng phái nào là yếu hơn nghĩa là phái nào phải chịu ảnh hưởng của phái kia.
9. Chính lúc ấy là lúc sự thực thuộc về con người thực của hai bên được tỏ lộ, vì trong sự giao hợp, linh hồn có thể được tách rời ra khỏi các sức mạnh khác, nghĩa là các sức mạnh thấp kém hơn con người (d’un niveau inférieur à l’humain). Điều này không buộc phải theo một phương pháp đặc biệt nào cả, vì bất cứ một phương pháp nào cũng chỉ sẽ làm trỗi dậy các sức mạnh của dục vọng mà lúc này lại là lúc cần phải dẹp bỏ trước tiên tất cả các sức mạnh của dục vọng để chỉ còn thấy có đời sống nội ngã không còn một tư tưởng nào nữa, y hệt như khi tập Latihan vậy.
10. Trông bề ngoài, với con mắt thường thì sự giao hợp có vẻ chỉ là việc đụng chạm giữa hai thân người, nhưng thực ra mỗi bên đều có thể chứa đựng những sức mạnh khả dĩ làm hư hại nơi trú ngụ của linh hồn. Trong thời cổ hoàn cảnh sinh sống của nhân loại không giống như thời nay, thành thử người ta có thể nói là khi ấy thường thường thân người được linh hồn con người chiếm ngụ trọn vẹn hết cả.
11. Hơn nữa người ta ít tiếp xúc với nhau hơn bây giờ. Cả đến vấn đề tự xét mình có xứng đáng với công việc và phận sự của mình hay không, thì ngày nay cũng có tầm quan trọng hơn thời xưa nhiều và buộc người ta phải suy nghĩ nhiều hơn. Vậy nên hoàn cảnh của người thời xưa không thể so sánh với hoàn cảnh ngày nay của chúng ta được.
12. Vì lẽ trên đây nên ngày nay có nhiều người nội ngã không giống với nội ngã những người thời xưa, bởi những người này bên trong cũng như bên ngoài họ hoàn toàn là người chứa đầy sức mạnh con người (forces humaines). Vậy nên chúng ta luôn luôn vấp phải những vấn đề mới mẻ trong thế giới hiện tại của chúng ta.
13. Tuy nhiên nếu ta có thể có được sự hiểu biết chính xác thì những sự kiện nói trên sẽ không có vẻ vô lý, vì lẽ ngày nay có nhiều yếu tố làm suy yếu sức mạnh con người thực của chúng ta.
14. Để nêu lên một thí dụ, ta có thể diễn tả sự việc xảy ra, khi một người trai trẻ kết hôn với người con gái mà hai người đều cùng tràn đầy sức mạnh con người. Thực ra một trường hợp như thế thật là điều mong ước, vì khi người đàn ông được một người bạn như vậy, thì một dây liên lạc sống động, mạnh mẽ và lâu bền sẽ nối liền hai bản thể tràn đầy một sức mạnh duy nhất là sức mạnh con người.
15. Luôn luôn người ta tìm kiếm một cuộc hôn thú như thế, vì trong một đời sống chung như vậy, lúc giao hợp sức mạnh trong hai người có thể kết hợp dễ dàng, thành ra hai bản thể không còn có cảm tưởng cách biệt. Vì lẽ đó nên thường ta gọi người đàn bà có chồng là “Garwa”, chữ này có nghĩa là: phân nửa bản thân người chồng và cũng vì lẽ đó người vợ mang tên chồng.
16. Kết quả là một cuộc hôn thú như trên không những sẽ được yên ổn và hòa hợp mà còn mở đường cho một đời sống hạnh phúc. Khi có kết thai trong một cuộc hôn thú như thế, thì hai người sẽ được tràn đầy sức mạnh của cái thai lúc nó mới thành, và nó làm thức tỉnh nội cảm trong thân thể của hai người.
17. Ngay khi nội cảm đã thức tỉnh, hai người cảm thấy rõ sự khích động ấy từ đâu đến và nhận thức được như có một thứ gì bao quanh bên ngoài đã thấm nhập vào cả hai người trong lúc giao hợp, tưởng chừng như họ đã được khai mở.
18. Cứ như thế dần dần con người sẽ nhận biết được tính chất của các sức mạnh luôn luôn phối hợp và phân ly trong nội cảm của mình.
19. Họ cũng luôn luôn nhận được sự chỉ dẫn, thành ra dần dần họ nhận biết được các sức mạnh phụ trợ (forces auxiliaries) và các sức mạnh khác; vả lại ta có thể nói rằng mặc dầu sống chung với các sức mạnh ấy, họ sẽ trở thành có khả năng tự tách rời ra mà không để mình bị ràng buộc, hoặc bị ảnh hưởng của các sức mạnh ấy.
20. Chính lẽ đương nhiên là phải như thế, nhưng thực ra ít khi được như vậy, vì con người nhất là người trẻ tuổi chưa hề có ý muốn biết trong người mình có những sức mạnh gì. Về vấn đề hôn nhân thì việc lựa chọn người con gái làm bạn trăm năm không được căn cứ vào sự hiểu biết của linh hồn mà lại căn cứ vào sự hấp dẫn lẫn nhau về tình cảm trong đời sống hàng ngày.
21. Như vậy muốn đạt tới chỗ hiểu được rõ ràng tính chất các sức mạnh ở trong con và trong người đàn bà, thì tốt hơn là phải tìm một phương pháp để làm sao cho tâm và trí được tách rời khỏi nội cảm trong một khoảng thời gian nào đó.
22. Bằng cách ấy, đây là lần đầu tiên nội cảm của con tập nhận biết những sức mạnh riêng của con vốn có từ lúc nguyên thủy và cũng nhờ ngay sự kiện ấy con biết được ảnh hưởng của các sức mạnh khác nữa đã chi phối con trước đây đến nỗi con đã trở thành khí cụ của nó.
23. Rất nhiều người vì bị các sức mạnh nói trên chi phối, đã không ăn ở theo lẽ thích đáng. Thực ra các sức mạnh này đã có ở trong nội cảm con người ngay từ khi thụ thai trong lòng mẹ, cho tới ngày ra đời và nó tiếp tục hoạt động trong nội cảm ấy cho đến khi mệnh chung. Vì vậy trước khi các sức mạnh ấy được tổ chức chu đáo thì con người không nên làm việc gì quan trọng. Các sức mạnh này phải được đặt đúng chỗ của nó, ngay khi ta có thể làm như thế được, và phải xếp đặt có thứ bậc trên dưới để nó khỏi trở thành chướng ngại vật. Nếu con người làm được như vậy thì họ lại sẽ ăn ở được đúng theo như ý muốn của con người thực của họ. Tuy nhiên trong sự hành động, họ không được chỉ tin cậy hết cả vào dũng khí của họ mà thôi.
24. Sống mà không biết lo xa thì có thể rất dễ phạm những lỗi lầm, khả dĩ làm di chuyển địa vị của các sức mạnh ở trong con người, sự kiện này còn mang lại cho con người nhiều nổi khốn khổ hơn nữa, trừ phi họ gặp được sự may mắn. Vậy nên, con ơi, nếu con muốn tránh tai nạn lớn lao ấy, con đừng sao lãng tập luyện Latihan đã nói trên vừa tốt vừa giản dị. Nếu con chưa gặp được Latihan thì con phải cố gắng tìm cho ra.
25. Bây giờ ta hãy nêu một thí dụ khác: giả sử như một thanh niên có nội cảm đầy sức mạnh con người kết hôn với một thiếu nữ có những sức mạnh mức độ kém hơn và cả hai người hoặc ít nhất là người chồng ý thức được điều đó. Sau khi hai người giao hợp, chung qui sức mạnh của người chồng sẽ thắng thế trong bản thân của hai người, thành thử các sức mạnh hạ đẳng của người đàn bà tự tiêu tan và được sức mạnh con người của người chồng thay thế vào.
26. Vậy thì trường hợp này không khác trường hợp đã diễn tả trên kia. Tuy nhiên mặc dầu sức mạnh trong người đàn ông là sức mạnh con người, nhưng nếu họ không nhận thức được thật rõ ràng các sức mạnh ấy, thì họ cũng không có thể giữ mình cho khỏi sụt xuống dưới mức độ của các sức mạnh ấy.
27. Lại còn một lý do khác nữa về sự kiện trên đây, lý do này có liên quan với sự họ chưa hiểu biết được cái gì cấu tạo ra con người thực của họ. Do đó các sức mạnh phụ trợ trong đời sống của họ (les forces auxiliaries de sa vie) bèn trở thành chướng ngại vật lớn lao trong sự cố gắng của họ muốn đạt tới đời sống viên mãn. Hậu quả là bản thể nguyên thủy của họ có thể suy đồi đến mức không còn muốn giúp ích cho họ việc gì nữa.
28. Ta có thể so sánh trường hợp trên đây với một người có nhiều dụng cụ để làm việc, nhưng lại chưa học cách sử dụng, thành ra dụng cụ này đã không ích lợi gì mà còn là một gánh nặng. Gánh nặng này còn cồng kềnh hơn và có thể gây tai họa, nếu trong các dụng cụ có thứ nào nguy hiểm.
29. Trong lãnh vực linh hồn cũng vậy. Mặc dầu các sức mạnh trong con người, thực ra chỉ là những kẻ phụ trợ hay kẻ giúp việc họ, nhưng nếu vì thiếu hiểu biết họ không biết cách dùng nó thì trái lại các sức mạnh phụ trợ sẽ biến thành sự ngăn trở cho hạnh phúc của họ. Chính vì thế biết bao nhiêu người đã luôn luôn nhầm lỗi và gặp nhiều kinh nghiệm đau đớn.
30. Chính là trường hợp của một người có vợ mang thai mà không có một ý niệm gì về mọi thực tế ở đời, nên đã xử sự sai lầm và đi kiếm một người đàn bà khác. Thường thì chỉ vì lẽ giản dị là người đàn bà có mang thường hay rất sợ gần chồng mà người này lại cứ luôn luôn đòi hỏi. Vì một người như thế không nén nổi dục tình nên bị nó thúc đẩy đi kiếm người đàn bà khác.
31. Chung qui họ bị thất vọng vì sự giao hợp với những người đàn bà khác làm cho bản thể họ suy kém. Ước gì họ hiểu được sự từ chối của vợ không phải chỉ do ý muốn của người này, mà còn là do ý muốn của bào thai đã thực sự thúc đẩy cha mẹ phải nhẫn nhịn và theo ý muốn của nó, để nó có thể được ơn lành và sung sướng chừng nào nó còn ở trong bụng mẹ.
32. Hiểu như thế là đúng ý nghĩa sự khước từ của người đàn bà. Dĩ nhiên là sự cảnh cáo như thế cần phải được nghe theo để cho sự phát triển và hạnh phúc của bào thai trong bụng mẹ khỏi bị phá rối. Vả lại như thế sự phát triển và hạnh phúc của cha mẹ cũng được bảo tồn. Tuy nhiên thường thường điều đó không được quan tâm đến hoặc không được hiểu thấu đáo, đến nỗi người ta xử sự sai lầm mà không biết. Còn có cả những người coi lối xử sự đó là hoàn toàn thường tình và lấy làm thích thú trong việc đi lại với những người đàn bà khác đã làm nạn nhân cho thứ dục tình này từ lâu rồi.
33. Đó là hiệu quả do từ bản chất các sức mạnh ở trong con người gây ra, cho nên con người không coi hành vi của mình là xấu mà lại cho là hoàn toàn hợp lý.
34. Lại cũng còn có người coi hành vi ấy như một đặc quyền của nam phái. Tuy nhiên, thực ra, hành động ấy rất hại cho con người với tư cách là tạo vật cao quý.
35. Nếu con người không sớm ý thức được thì những sự lầm lạc như thế có thể thường tái diễn và chung qui họ sẽ rất khó mà lấy lại được trạng thái chính trực và xứng đáng của họ trước kia.
36. Tình trạng còn trở nên trầm trọng hơn, nếu sau đó họ lại muốn giao hợp với người vợ mang thai. Sự giao hợp này có thể gây ra tai họa cho cả họ và vợ con. Thành thử vợ và con không có lỗi gì trong hành vi ấy, mà cũng bị lôi cuốn vào sự đau khổ chung vì lầm lỗi của người chồng.
37. Người vợ và con còn bị đau khổ hơn nữa, nếu vì phẩm hạnh không tốt mà người chồng mắc bệnh của những người đàn bà nạn nhân của dục tình. Vì bản chất của những bệnh này gây hại lớn lao cho người đàn bà và người con về phần bên trong cũng như bên ngoài.
38. Đó là sự việc xảy ra, mặc dầu đúng như người ta nghĩ, người đàn bà đã phải cam chịu những hành động của chồng trái với ý muốn của mình. Như vậy rõ ràng là một hành động như trên đây chỉ có thể hư hại cho người đàn bà và người con, thành thử không thể thực hiện được hi vọng có người nối dõi ưu tú.
39. Con ơi, con phải hiểu khi có những sức mạnh con người chống chọi với sức mạnh con người, thì ảnh hưởng của sức mạnh con người đối với con người lại càng mãnh liệt biết bao, nhưng rất nhiều khi không phải chỉ có sức mạnh con người chống lại với nhau mà là sức mạnh con người chống lại với sức mạnh khác mang mặt nạ giả danh con người (masque humain). Ta có thể ngờ rằng bộ mặt tươi đẹp của một người đàn bà là cái mặt nạ như thế. Ta sẽ thấy những người đàn ông bị sa ngã dễ dàng, và ai mà biết được họ sẽ bị lôi cuốn tới đâu? Thực ra trách nhiệm không phải chỉ ở người đàn bà mà ở cả người đàn ông; nếu nghĩ kỹ thì căn nguyên chính của tai hại ấy là ở người  đàn ông.
40. Vậy nên muốn cho con người thực có thể phát triển được ở bên trong họ, thì tốt hơn là họ đừng bao giờ sao lãng tập Latihan đã nói ở trên với đầy đủ chi tiết, vì lẽ nhờ Latihan con người chứng nghiệm được một phương pháp để tiếp nhận Nguồn Đại Sinh Lực và để chủ trị các sức mạnh ở trong mình; thành thử trong tất cả việc làm của họ, nhất là trong sự giao hợp nam nữ họ sẽ không thấy có gì khó khăn, khi họ muốn tách sự chứng nghiệm nội ngã về con người thực của họ rời ra khỏi các sức mạnh khác hỗn hợp ở trong đó, và họ sẽ có thể thu dẫn (canaliser) được các sức mạnh ấy một cách thích hợp. Khi sự phân biệt trên đây đã thực hiện được rồi, thì các sức mạnh sẽ phân chia  tùy theo nhu cầu, ví dụ như cái gì cần cho con người thì sẽ được hướng dẫn về với con người và cái gì cần cho các sức mạnh khác cũng sẽ được hướng dẫn về cho các sức mạnh ấy, thành ra sức mạnh con người lại chỉ gặp sức mạnh con người mà thôi và các sức mạnh khác lại gặp các sức mạnh đồng loại với nó.
41. Có một cách chứng nghiệm điều vừa dẫn giải trên đây và hình như không còn cách nào khác nữa, ấy là con người phải dẹp cả tâm, trí và óc tưởng tượng là ba thứ thường hay ưa thích đi tìm kiếm những cái gì không có thực.
42. Ngay sau khi con người thực hiện được sự trống rỗng trong trí nghĩ và óc tưởng tượng và loại trừ được hết mọi tư tưởng, mọi hình ảnh và các chuyện tạp nhạp khác thường suốt ngày tràn đầy trong tâm, thì khi ấy con người có thể thực hiện được trong nội ngã hoàn cảnh tốt đẹp để tiếp nhận Latihan. Trong lãnh vực giác quan, Latihan phát hiện ra thành một sự rung động lan tràn khắp thân thể tương tự như bị đụng phải một sức mạnh gì mà xưa nay chưa từng cảm thấy. Khi nào khả năng tiếp nhận trên đây đã khá dồi dào (une certaine plenitude) thì con người sẽ nhận biết được cái gì cấu tạo thành nội cảm của mình, họ sẽ hiểu được nội cảm ấy là gì, dùng để làm gì, và hoạt động như thế nào.
43. Dẫu rằng khi ấy trí óc không hoạt động và mất năng lực, nhưng người ta có thể nhận thấy được ngôi vị chính thực của nó. Trong trạng thái ấy con người có thể nhận biết rằng các tư tưởng của họ đã phải chịu khuất phục dưới các sức mạnh hoạt động ở trong nội cảm của họ và họ cay đắng hối hận về tất cả các lỗi lầm trong sự ăn ở của họ trước đây.
44. Thực ra bản chất của trí nghĩ không phải lúc nào cũng tốt mà cũng không tuyệt đối độc lập. Và vì điều ấy đã rõ ràng nên ta thấy rằng trí nghĩ chẳng qua chỉ là để phụ giúp và vì thế chỉ có một địa vị rất thấp so với con người thực.
45. Nói về địa vị của trí nghĩ, nếu ta lấy một cái đèn làm thí dụ, thì trí nghĩ là ngọn lửa soi sáng, còn các sức mạnh trong nội cảm con người cung cấp năng lực cho trí nghĩ hoạt động sẽ là dầu trong đèn. Dĩ nhiên ánh sáng đèn tốt hay xấu là phải nhờ vào chất dầu. Đối với trí nghĩ cũng vậy việc làm của nó tốt hay xấu, đúng hay sai, đều hoàn toàn tùy thuộc vào phẩm chất các sức mạnh ở trong nội cảm con người.
46. Vậy thì cũng như ở đây đã giảng giải nhiều lần, ta không thể dùng trí nghĩ để tìm hiểu con người thực của mình. Cũng như đã nói ở trên, sở dĩ như thế là vì tự bản chất của nó, trí nghĩ chỉ dùng cho kẻ nào sai khiến nó; nói cách khác nó chỉ hoạt động và làm việc khi nào có người vận dụng nó hay thúc đẩy nó. Nếu nguyên nhân vận dụng và thúc đẩy nó là một sức mạnh thượng đẳng (Force supérieure) thì đó là điều phước, nếu không thì cuộc đời có tính chất thật nhân bản chắc chắn sẽ bị xáo trộn, và chính vì vậy, rất nhiều người phạm lỗi lầm mà cho là phải và hành động xấu mà tự coi mình là có hạnh kiểm tốt.
47. Vậy nên không phải dễ gì mà con người phân định được cái tốt và cái xấu trong hành động của mình, trừ phi họ bỏ được những tư tưởng sôi nổi ở trong trí họ. Nếu con người làm được như thế thì họ sẽ nhận thức được địa vị chính thực của họ và thấy được rõ ràng trong nội cảm của họ ai là người “lèo lái” và ra lệnh, ngay cả trong tư tưởng của họ nữa.
48. Vì lẽ trên đây, thường có rất nhiều người không ý thức được hành động của họ. Có nhiều người khác chỉ hành động sau khi đã nghĩ rất chín chắn, nhưng chung qui người ta thấy rõ ràng họ cũng đi ra ngoài con đường chánh. Thực ra bản chất của trí nghĩ là như thế đó. Vậy nên điều thật cần thiết là con phải chuyên cần tập Latihan theo cách đã diễn tả ở trên.
49. Vì lẽ, nếu con tập Latihan đúng phép, con không sợ bất trắc lạc đường khi con dùng trí nghĩ của con, và tất cả những gì nó giúp con học hỏi đều sẽ lợi ích cho con.
50. Làm phát triển hết sức cái trí của mình là điều chắc chắn rất ích lợi cho con người, nhưng với điều kiện là cái trí phải làm khí cụ cho con người thực chớ không phải cho một con người đầy những sức hạ  đẳng vì như thế có thể mang lại tai họa hết sức lớn lao cho nhân loại.
51. Bây giờ ta xét đến vấn đề khác. Có nhiều thanh niên trước khi kết hôn, muốn được giao hợp với phái nữ, cũng còn có cả những giao hợp luôn thành thói quen và coi đó là một thú vui vì như thế bẩm tính của họ được tự do phóng túng. Có những người khác nữa lại cho cách xử sự như thế là cần thiết để làm yên dịu dục tình của họ trước khi kết hôn chính thức.
52. Đó là sự lầm lạc đồng loại với sự lầm lạc của những người đã có vợ mà không muốn từ bỏ cách xử sự như nói trên. Trong cách xử sự này rõ ràng là không khác gì như con người lấy làm vui vẻ mà tự làm hoen ố và phá hoại nội cảm của mình. Vả lại việc đó thực ra còn được những người chưa đủ trí hiểu biết coi như một việc tuyệt đối thường tình thành ra họ chỉ lấy làm thích thú mà thôi. Nhưng thực ra cách xử sự như thế hết sức nguy hiểm nhất đối với thanh niên là những người phải đóng vai trò trung gian để gieo giống người sau khi kết hôn. Chẳng phải dễ gì mà từ bỏ được cách xử sự như trên vì nó chẳng phải chỉ là khoái cảm mà còn là sự đam mê do sức hạ đẳng kích thích đến nỗi chịu nghe theo nó là gây ra những sự phá hoại bên trong nội ngã không thể lường được.
53. Cũng như trên đã nói nhiều lần, sự giao hợp nam nữ thật ra là một cuộc tranh đấu giữa hai sức mạnh, trong đó một phải thắng, một phải bại. Vậy nên nếu ta nghĩ và tin rằng đó chỉ là một chuyện tầm thường và một sự khoái cảm thôi thì thật tuyệt đối vô lý. 
54. Vì lẽ trên đây, tốt hơn phải coi chừng những thói quen như thế vì sự tai hại gây ra chắc chắn làm tổn thương cho đời sống.
55. Chính vì thế mà người ta nói rằng: Khi nam nữ giao hợp thì hai người trở thành một người mà thôi. Bây giờ ta thấy rõ ràng sự giao hợp không bao giờ được coi như chỉ là một khoái cảm trái lại nó là một việc có thể gây hại lớn cho đời sống.
56. Vậy nên một người hành động như đã nói trên sẽ cảm thấy hối hận sâu xa khi họ thấy được rõ ràng tất cả những gì đã xảy ra, vì họ sẽ nhận thấy những cái hại mà toàn thể nội cảm của họ đã phải gánh chịu.
57. Họ sẽ rất buồn khi họ hiểu được rằng thân thể của họ, đẹp đẽ và tráng kiện, đáng lẽ họ phải dùng để tự nâng mình lên cao và tiến triển, thì bây giờ bị tràn đầy sức mạnh hạ đẳng và không còn có thể chứa đựng được một nội cảm xứng đáng với con người. Trong tình trạng này, cũng có khi họ có thấy hình ảnh của những gì chứa đựng trong nội cảm họ xa lạ hẳn với hình-ảnh của họ mà khi trước họ đã tự nhận thấy.
58.  Hậu quả về cách cư xử lầm lạc của họ cũng có thể trầm trọng như thế. Cũng dễ hiểu rằng khuynh hướng của họ ưa giao du liều lĩnh với những phụ nữ mà nội cảm đã bị phá hoại, cũng sẽ phá hoại hầu hết những gì là riêng của họ, thành thử tất cả trong con người họ sẽ thay đổi và họ không còn giống như họ ở lúc nguyên thủy nữa (à l’origine).
59. Tuy nhiên, ngay trong trường hợp trên đây, đôi khi người đàn ông chưa quên hẳn mục đích đời sống của họ, nghĩa là họ còn cảm thấy cần phải tìm một người đàn bà trẻ làm bạn trăm năm để hy vọng có con kế nghiệp và nối dõi. Thực ra những người đã có nhiều từng trải như trên thường là những người khôn ngoan, biết lựa chọn các thiếu nữ con nhà gia giáo có nhan sắc và lành mạnh.
60. Thật là đúng lý khi một người đàn ông lựa chọn một thiếu nữ có giá trị như trên, vì nhờ sự kết hôn với thiếu nữ ấy, tâm và giác quan của họ sẽ được thỏa mãn với sắc đẹp của vợ; hơn nữa bên cạnh họ còn có một ngườI vợ phẩm hạnh và tính nết tốt. Và sau hết, họ có thể hy vọng lớn một ngày kia được một đứa con có tư chất quý báu.