Husein Rofe trong 'Stairway to Subud'

Minh Thần

Anthony Bright Paul

Husein Rofe đóng một vai trò then chốt trong lịch sử của Subud, đặc biệt vì ông là người Tây phương đầu tiên được Pak Subuh khai mở ở Djogjakarta. Ông cũng là người đầu tiên đem Subud ra ngoài Indonesia tới Nhật Bản, Hong Kong rồi Cyprus. Cuối cùng là tới Anh!

Hueein Rofé ở Hong Kong trước năm 1960 - ảnh: Sharif Hale

Ngoài ra, chính Rofe là người đã khai mở cho John Bennett, cho tất cả những đệ tử của lối tu Gurdjieff và những ai đã được Ouspensky đích thân truyền dạy.

Tôi coi mình là rất may mắn đã được ngắn ngủi trò chuyện cùng ông tại Coombe Springs, và còn may mắn hơn nữa là được liên lạc thư từ với ông trong năm 1958. May mắn cho tôi là ông đã viết thư rất nhiều, và những bức thư đó cho thấy được tính khí ông.

Có điều chắc chắn này là Rofe đã khai mở cho Bennett, nhưng hai người họ chưa từng ưa mến nhau. Điều đó có thể thấy được từ những gì Bennett thuật lại trong cuốn Witness về sự khai mở của chính mình. Tất nhiên, những ai đã từng gặp họ trong năm 1957 thì có thể rõ rệt thấy được sự khác biệt hoàn toàn của họ về phương diện tâm lí và thể chất. Bennett là một người cao lớn gần tới 2 mét. Ông có tính của một nhân vật chỉ huy. Ông ăn mặc lôi thôi không gọn. Có lần tôi thấy ông mang một áo vét dùng trong lúc ăn uống, và điều đó trông thật khôi hài, không đúng cách. Người ta không bao giờ có thể trò chuyện cùng ông. Vì luôn phải nhận thức được mình đang trong tình trạng tu hành.

Husein Rofe thì hoàn toàn không như vậy. Lần đầu tiên tôi gặp ông, ông ăn mặc gọn gàng theo kiểu những người vùng nhiệt đới, và tôi cũng nhận thấy là ông đeo một chiếc đồng hồ mắc tiền với một quai bằng vàng. Thân hình ông gầy thon, với những nét của người dân vùng Địa Trung Hải. Khi chú ý tới ai, ông mỉm cười khiến cảm thấy dễ chịu. Tính chất ông hoàn toàn khác với ông Bennett.

Bennett là một nhà khoa học lỗi lạc và một người thông thạo nhiều thứ tiếng. Tất nhiên ông nói tiếng Pháp trôi chảy khiến có thể giảng đạo bằng thứ tiếng đó. Ông nói được tiếng Italy, tiếng Thổ Nhĩ Kì, vì đã có lần cầm đầu sở mật vụ của Anh tại Constatinople. Ông cũng học tiếng Nga, quen biết ngay cả một vài người Tây Tạng, và theo tôi nghĩ thì ông cũng nói được tiếng Đức. Chúng tôi thường nói là ông có thể nói được 20 thứ tiếng; tôi nói 'chúng tôi' vì họ là những thanh niên ở Coombe Springs, nhưng tôi không biết điều đó có thật hay không. Với chúng tôi thành tích có lẽ khiến ngạc nhiên nhất của ông là học được tiếng Indo trong vòng 3 tháng để có thể thông dịch cho Pak Subuh, và đó cũng là điều cho tới nay khiến Husein còn cay cú.

Nếu ông có thể nói được 20 thứ tiếng, sự hiểu biết của ông thật đáng phục. Có lần ông đã nói với là sau khi thông thạo được 5 ngôn ngữ, những ngôn ngữ tiếp theo không có gì khó khăn. Nhưng Husein thì thuộc một hạng người khác hẳn. Từ trước tới nay ông vẫn là một thiên tài về ngôn ngữ. Theo tôi biết, ông có thể nói tới 90 thứ tiếng. Thực ra thì không hoàn toàn đúng, bởi chính ông đã cho tôi hay điều này: với khoảng 30 ngôn ngữ ông phải dùng từ điển! Ông chỉ thông thạo hơn 60 thứ tiếng. Tôi đã tới căn nhà của ông tại Sussex trong đó có một phòng 3 mặt là những tủ sách và mỗi cuốn sách là một cuốn từ điển. Bởi điều khiển một dịch vụ thông dịch với sự trợ giúp của hai người bạn là Yacin và Riza, ông luôn nhận được những fax từ khắp thế giới. Với bất cứ ngôn ngữ nào ông có thể có tới 20 cuốn từ điển khác nhau, để ứng phó với những từ ngữ thuộc lĩnh vực công nghệ, hóa học và mọi ngành kĩ thuật.

Năm 1993 tình cờ được tin ông có mặt ở Anh, tôi điện thoại xin ông cho gặp mặt. Hồi đó ông đã hoàn toàn quên tôi và việc đôi bên đã liên lạc thư từ với nhau khoảng 3 lần trong năm 1958. Phải khó khăn lắm tôi mới gặp được ông, bởi ông không thích những ai làm mất thì giờ mình bất cứ thế nào. Ông là một người luôn bận việc.

Nhưng khi yên tâm nhận thấy tôi vẫn còn quan tâm tới Subud, ông vui vẻ tiếp tôi, và hình như chúng tôi luôn không đủ thời gian để trò chuyện. Sau một thời gian, chúng tôi gặp nhau trong một kỳ nghỉ hè tại miền Nam nước Pháp. Bà xã tôi là Eleen cũng nhận thấy ông rất có duyên, luôn lo cho chúng tôi, luôn có những ý kiến mới mẻ về những cuốn sách mới, hay những nơi khác nhau đáng tới xem.

Có lần tại Eze, một thành phố nổi tiếng thời trung cổ nằm trên một đỉnh đồi, chúng tôi đi ngang qua những nhóm người thuộc những quốc gia khác nhau. Husein thường dùng tiếng Hoa hay tiếng Nhật. Một lần khác, chúng tôi đi qua biên giới Italy là nơi ông mời Eleen và tôi ăn uống và biểu diễn tài nói tiếng Italy của ông. Về tiếng Italy của Bennett, ông nói là Bennett có lần đã dùng tiếng Italy không đến nỗi tệ trong một cuộc trò chuyện nó. Một lần khác trong lúc ở Algeria, ông bị một anh cảnh sát nói tiếng Ả Rập chặn mình lại, rồi khen Husein là người thông thạo thứ tiếng đó. ''Ông nói tiếng Ả rập rất hay.'' ''Ông cũng vậy,'' Husein nhanh chóng đáp.

Một lần khác trong lúc tại miền Nam Tây Ban Nha, ông lén nghe được một cuộc trò chuyện của một nhóm người ngồi bên một chiếc bàn khác. Họ hỏi chuyện ông. ''Ông nói được tiếng Catalan?'' ''Không,'' Husein đáp, ''nhưng tôi nói được tiếng Pháp, tiếng Tây Ba Nha, tiếng Italy và Ả Rập, nên hiểu được tất cả những gì quý vị nói.''

Có lần tôi đã hỏi là ông học ngôn ngữ như thế nào, theo thứ tự nào. Hiện nay nếu tôi nhớ không lầm, thì ông đã nói những điều dưới đây.

Bởi phụ thân ông sinh sống ở Ai Cập, nên ông đã làm quen được với 4 thứ tiếng là Ả Rập, Italy,  Pháp và Anh. Ông học tại một trường công của Anh, và trong những giờ học tiếng Pháp ông giết thì giờ bằng cách học tiếng Hebrew. Kế đến ông học tiếng Đức và Hà Lan, tiếng Nga và đồng thời 3 thứ tiếng của Scandinavia. Sau đó thì tôi không còn nhớ gì được, chỉ có điều chắc chắn này là tôi biết ông có học tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, tiếng Hoa (tôi không biết là loại nào) tiếng Nhật và đương nhiên là tiếng Indo. Ngoài ra còn tiếng Hy Lạp nữa.

Điều ngộ nghĩnh là Bennett đã viết về 'hai bộ mặt của Rofe.' Tất nhiên là có hai, có hai bộ mặt của Bennett cũng như hai bộ mặt của Bright Paul. Nếu có những người đi tìm đạo, đi tìm thực tại, điều này không có nghĩa là họ lập tức trở thành những con người toàn thiện. Tất nhiên là không! Cần gì phải tu tâm tích đức nếu đã được thanh lọc? Vậy nên, điều đáng tiếc là Husein cảm thấy mình bị Bennett đối xử không tốt, nhưng có lẽ như vậy là có nguyên nhân. Chuyện này không liên quan tới tôi. Tất cả những gì tôi biết: Husein là một nhân vật rất đáng phục.

Chúng ta nên đọc lại dưới đây đoạn ông viết trong cuốn The Path of Subud về cuộc gặp gỡ Pak Subuh và sự khai mở của mình tại Jakarta.

''Một vài đêm sau đó, giữa tháng giêng năm 1951, sau khi ăn uống xong, tôi đi xe đạp qua Djogjakarta đến nhà Pak Subuh để được khai mở. Một số người Java đã đến, họ yên lặng và bất động ngồi trong phòng khách, một vài người thì nhắm mắt lại. Tôi không trông thấy bất cứ người nữ nào trong dịp đó, và cũng không biết đó là do sự phân biệt nam nữ của Hồi giáo, hay do đặc điểm của đường lối thần bí này [Subud]. Sau này tôi hay biết được lối tu tập đó là cho cả nam và nữ, và vợ Pak Subuh là người phụ trách phái nữ.

''Pak Subuh bước vào phòng, kêu tôi đi theo ông, cùng với một đệ tử là kẻ được coi là có khả năng nhất. Người đệ tử đó, Sudarto, khoảng 32 tuổi, là người đã theo Pak Subuh lúc 18 tuổi.

''Chúng tôi đi vòng qua phía sau căn nhà để vào một ga-ra trải thảm, ngoài ra không có gì khác. Người ta yêu cầu tôi cởi đồng hồ ra và bất cứ những vật cứng nào khác của tôi.

''Người ta yêu cầu tôi ngồi khoanh chân trên mặt đất để tìm cách làm cho cơ thể và trí óc trở nên hoàn toàn yên lặng mà không suy nghĩ gì.

''Tôi nhắm mắt lại, và sau một vài giây ý thức được là Pak Subuh đang ngâm nga đoạn Fatihah, sura đầu tiên của kinh Quran, bằng tiếng Ả Rập.

''Tôi liền nhận thức được là có điều gì lạ lùng đang xảy ra. Đó như là đang có một dòng điện mãnh liệt lay chuyển cẳng tay tôi. Chợt có một sức mạnh hoàn toàn không do ý chí làm tách biệt hai bàn tay, hai cánh tay từ từ dang ra trong thế nằm ngang. Hai cánh tay tôi giữ vững cái thế đó trong vài phút, rồi tự nhiên hạ xuống hai bên hông. Không lâu sau đó Pak Subuh gọi tôi để tôi mở mắt ra. Cuộc khai mở như thế là xong.

''Trong phòng khách tôi suy nghiệm về cái chứng nghiệm kỳ quái đó. Tôi cảm thấy điều đó thật quái lạ và không biết chuyện gì đã xảy ra cho mình, bởi từ trước tới nay chưa từng nhận thấy một điều như vậy. Nơi cánh tay tôi vẫn còn một cảm giác ngứa ran. Tôi đã không cử động theo ý chí mình, và chắc chắn là không có một sức mạnh nào của con người có thể làm như vậy. Cái cử động lạ lùng đó là gì? Khi vào phòng khách trở lại, Pak Subuh giải thích.

''Con người, ông nói, ''tiếp xúc được với Thượng Đế khi tư tưởng, dục vọng và tưởng tưởng của mình hoàn toàn trở nên yên lặng''. Tôi đã trong cái trạng thái đó, bởi đã hoàn toàn không suy nghĩ gì hết trong vài phút. Điều đó khởi động quyền năng của Thượng Đế, khiến cho cái quyền năng đó sẽ dẫn dắt mỗi bước đi của tôi trên con đường tâm linh. Thông thường, những cử động của con người là kết quả của ý định, do con người, nhưng điều đã xảy ra [trong latihan] là ý Thượng Đế, chứ không do ý con người.

''Một vài ngày sau có hai người Java cao niên đến nhà tôi để cho tôi hay là họ lấy làm thích thú về sự xuất hiện của tôi. Hiển nhiên là từ năm 1936 Pak Subuh đã cho họ hay là sẽ có một người Tây phương đến đây, một người gốc Syria nói được nhiều thứ tiếng, và đó là sự báo hiệu cho việc Subud sẽ truyền bá khắp thế giới.

''Trong lần tập lần thứ hai, xảy ra trong hoàn cảnh như lần đầu, tôi có một chứng nghiệm khác hẳn. Không có những cử động của cánh tay, thay vì vậy thân tôi bắt đầu nhịp nhàng xoay tròn ngược chiều kim đồng hồ. Sau một vài phút, điều đó dừng lại và tiếp theo đó là những cử động tương tự theo chiều kim đồng hồ.

''Chẳng bao lâu sau đó nội dung lối tập đó biến thành một điệu múa: không theo lối Tây phương, mà là những điệu bộ chậm chạp, lối múa cổ truyền của Đông phương. Tôi nhận thấy đôi khi mình có thể lập lại và biểu diễn những chứng nghiệm đó, tuy đó là những gì chỉ xảy ra dưới sự chế ngự của một sự hứng khởi mà tôi không sai khiến được.

''Những buổi tập liên tiếp sau đó trở nên lí thú hơn, khi có sự tham gia của giọng nói và lời hát. Một đêm nọ tôi chợt ca hát không do ý muốn vài bài ca cổ xưa của Đông phương, những gì khiến nghĩ tới Ấn Độ, tiếp theo đó là những gì khác của Do Thái giáo, Hồi giáo, của Java, Trung Hoa và những gì nữa mà tôi không nhận diện được.

''Thỉnh thoảng lúc giọng nói mình được tập luyện, tôi bắt đầu thốt ra những âm tiết lạc lõng của một đứa bé. Hình như chúng ta phải lớn lên một lần nữa từ một đứa bé. Trong những lúc tập luyện đó, tôi phải học lại cách ăn nói; tôi chưa từng dùng thứ ngôn ngữ của chính mình.''

Tôi khuyên bạn nên kiếm cuốn sách của Rofe để đọc toàn bộ. Tôi trích đoạn trên chỉ để cho thấy những gì Husein đã trải qua, điều bất cứ hội viên Subud nào cũng sẽ nhận biết được. Cách tu tập của mỗi người là điều gì cá biệt. Trong trường hợp của tôi, điều xảy một lúc nào đó trước đây là giọng nói tôi được tập luyện, và điều ngạc nhiên là tôi đã nói được nhiều thứ tiếng, nhưng hầu như không bao giờ là tiếng Anh. Một hôm nọ lúc đến nhà ông, Husein yêu cầu tôi tập latihan cùng ông. Bởi ông là một người thông thạo nhiều thứ tiếng, tôi không thể không hỏi ông – có ai mà không tự phụ – sau khi tập xong là những gì tôi nói [trong latihan] có thể có một ý nghĩa đặc biệt hay thâm sâu gì không. Ông vô cùng chán ngán vì sự yêu cầu đó – ôi thôi, mọi người đều hỏi tôi chuyện đó! Ông còn nói là theo ông nghĩ thì có những ngôn ngữ rất cổ, và hình như là tôi đã nói về các vị thiên sứ bằng tiếng Nhật.

Hình như là trong năm 1995 tôi có thể sắp xếp mời một số người đến Aurora Hotel tại Windsor ăn uống và nghe Husein nói chuyện. Năm tháng trôi qua, các nhóm đã gia tăng và có nhiều hội viên Subud đã chưa từng gặp Husein, một vài người hầu như không biết gì về ông. Nhưng trong thập niên 90 cũng có nhiều người chưa từng gặp Bapak mà được khai mở. Tương tự, nhiều con cái của những cha mẹ là ngươì Subud cũng đã được khai mở tuy chưa là chính thức.